Jagten: meesterwerk

Op de valreep van 2012 zag ik de meest indrukwekkende film van het afgelopen jaar, getiteld Jagten. Het is dan ook niet de eerste de beste die de regie heeft gevoerd: Thomas Vinterberg, de Bergman van deze tijd, die al een klassieker van formaat (Festen) op zijn naam heeft staan. Met deze film - die al een tijdlang draait - gaat hij daar nog overheen. Van begin tot eind fascinerend en geweldig acteerwerk, je kon een speld in de - toch behoorlijk volle - zaal 6 van het Filmhuis Den Haag horen vallen.

In deze Zweedse film speelt de inmiddels beroemde acteur Mad Mikkelsen de hoofdrol. Het verhaal gaat over Lucas, een gescheiden onderwijzer die wegens sluiting van de plaatstelijke basisschool, op een kleuterschool werkzaam is. Op zeker moment wordt hij verdacht van kindermisbruik, dit naar aanleiding van een opmerking die een van de kinderen - Klara, het dochtertje van zijn beste vriend - heeft gemaakt tegen de directrice van de kleuterschool.

De directrice probeert aanvankelijk behoedzaam met deze nogal cryptische informatie om te gaan (de mogelijkheid dat het kind fantaseert wordt niet van meet af aan uitgesloten), maar uiteindelijk pakt zij alles verkeerd aan. Zij doet aangifte bij de politie, de dienstdoende agent ondervraagt het meisje Klara op suggestieve wijze. De sfeer van verdachtmaking gaat steeds meer de kant op van een voldongen feit en de andere docenten worden op de hoogte gebracht.
Al eerder schoot Lucas tijdens een gesprek met de directrice, waarin zij hem de zaak voorlegt, ook niet meteen in een houding van ontkenning: hij weet domweg dat hij onschuldig is en gaat er niet van uit dat er ook maar iemand is die hem zou verdenken.

Lucas bezoekt meteen de ouders van Klara en dringt er bij hen op aan dat hun dochter de waarheid vertelt, en dat is: er is niets onoirbaars gebeurd. Haar vader gelooft Klara echter, ook wanneer zij naderhand erkent dat er niets is gebeurd (haar moeder ziet dat als een vorm van verdringing) waarmee het oordeel over Lucas definitief is geveld. Iedereen laat hem vallen, met uitzondering van enkele vrienden en zijn zoon die na de scheiding heeft aangegeven bij hem te willen wonen. Echter zodra de zoon zich in de supermarkt vertoont om boodschappen te doen, geeft de bedrijfsleider hem te kennen dat hij daar niet langer welkom is, en dat geldt ook voor zijn vader.

Uiteindelijk kent de film een happy end - maar ook weer niet helemaal, wat blijkt uit de jachtscène op het laatst - maar voordat het zover is zijn er afschuwelijke dingen gebeurt. Niet Lucas is de schuldige, maar juist degenen die hem verdenken laten zien waartoe mensen in staat zijn. Vinterberg laat die collectieve woede in zijn meest lage, beestachtige vorm zien. Het laat ook zien hoe besmettelijk achterdocht is en hoe angst een gemeenschap misvormt.

En ook hoe het mechanisme van een 'algemeen aanvaarde mening' werkt: wanneer een mening heeft postgevat en zo algemeen erkend wordt als 'waar',  er bijna niemand meer is die een tegengeluid durft te laten horen, en alles wordt aangegrepen om het aanvaarde beeld te bevestigen of te versterken.

Ik ben meestal wel mijnheer positivo, maar vijf sterren krijgt deze film van mij. Als je 'm nog niet hebt gezien, het kan nog!