Op de nationale ranglijst met Beste Atletes Aller Tijden staat zij nog altijd, 52 jaar nadat ze 6,31 (ver) sprong, op de twaalfde plaats.
Nog steeds is zij een enthousiaste, gedreven dame die opvallend jeugdig oogt en zich uiterst soepel beweegt. Het was een gezellige avond met haar en ex-collega (en zeer goede loper) Herman Kromhout waarbij veel over 'vroeger' is gepraat. Er valt weer heel wat uit te schrijven en uit te werken, maar om dat over zo'n coryfee te doen is uiteraard leuk.
Tussendoor - 's middags - ging ik naar het Filmhuis om de film 'Hannah Arendt' te zien. Nog een vrouw die geschiedenis heeft geschreven (tegenwoordig zou je zeggen: Wikipedia heeft gehaald). Ik had al het een en ander over de film en de hoofdpersoon meegekregen, ook in Zomergasten met Nelleke Noordervliet kwam zij ter sprake. De film draait zelfs als voor de 15de week. Wie wil weten wie Hannah Arendt was, raadplege Wikipedia waarop een uitgebreide beschrijving van haar persoon, leven en werk staat.
De film (regie Margaretha von Trotta) gaat in feite over de felle kritiek van - vooral - een deel van de joodse gemeenschap op de manier waarop Arendt verslag heeft gedaan van het Eichmann-proces, dat door haar is bijgewoond. Dat deed zij op een onafhankelijke, geheel eigen wijze, hetgeen haar - voorzichtig uitgedrukt - niet door iedereen in dank is afgenomen. Zij weigerde Eichmann als een gruwelijk monster te portretteren, wat natuurlijk wel de algemene emotie destijds was, niet lang na Wereldoorlog II.
Wat was het geval? In Jeruzalem was tijdens dat proces niet een of ander gruwelijk monster te zien maar een normale, zelfs niet onintelligente man. Er zijn ook zwart-wit beelden van het proces in de film gemonteerd: Eichmann kwam daarin op mij over als een vrij rationeel-gedecideerde man die eerlijk en 'normaal' antwoord gaf op de aan hem gestelde vragen. Anderzijds ook van iemand die geen blijk gaf van overdreven schuldgevoelens: hij was immers niet verantwoordelijk voor het eindresultaat van zijn werkzaamheden, hij deed gewoon wat hem was opgedragen, hij deed 'zijn plicht'. Eigenlijk was Eichmann niets meer of minder dan een bureaucraat, een qua functie relatief onbetekenende persoon die niettemin - zij het indirect - in staat bleek om vele miljoenen Joden om te brengen.
In haar studie over dit proces laat Arendt (evenals Harry Mulisch trouwens in zijn verslag van hetzelfde proces) zien dat het kwaad iets banaals, iets raadselachtigs heeft. De Holocaust kon plaatsvinden omdat de nazi's het hele proces in stukjes hadden gebureaucratiseerd, waarbij niemand, behalve Hitler, verantwoordelijk was voor het geheel en ieder slechts voor een enkel klein onderdeel. Het kwaad (de jodenmoord) krijgt dan een banaal karakter; duizenden ijverige ambtenaren die op hun deelterrein hun taak al dan niet gewillig uitvoeren. Het eindresultaat is bekend.
Uit Wikipedia: "Het kwaad is volgens Arendt niet radicaal maar banaal, een optelsom van opgesplitste activiteiten. Haar theorie is door sommigen onderstreept. Anderen hebben haar theorie bestreden. Arendt uitte in haar boek stevige kritiek op het openbaar ministerie, dat steeds maar bezig was om te tonen dat Eichmann, in strijd met de feiten, een grote schurk was met zeer veel invloed in het Derde Rijk."
Kritikasters interpreteerden haar conclusies zo dat het leek alsof zij het opnam voor Eichmann, hetgeen uiteraard niet het geval was. Wel plaatste Arendt de nodige nuances en betrok hetgeen Eichmann naar voren heeft gebracht bij haar eindconclusie. En die is ongemakkelijk.
Aan het eind van de film zet Arendt haar zienswijze met betrekking tot het Eichmann-proces op indrukwekkende wijze uiteen tegenover een gehoor dat grotendeels bestaat uit aandachtig luisterende studenten. De kou was daarmee niet helemaal uit de lucht, maar zij heeft de wereld met haar visie wel stof tot nadenken gegeven. Wat uiteindelijk een van de al dan niet impliciete oogmerken van de filosofie is...
Geen opmerkingen:
Een reactie posten