Commissariaat voor de Media blikt vooruit

Gisteren was een bijzondere dag voor het Commissariaat voor de Media. Mijn oude werkgever vierde die middag zijn 25-jarig bestaan met een congres. Daartoe moest ik naar 't Spant in Bussum. Daar was ik ruim op tijd aanwezig. Met oud-collega Jan Vosselman Bosch liep ik het gebouw binnen en liepen wij de trap op, naar de eerste verdieping. Er waren al wat mensen - veel prominenten, mediajuristen en mensen uit de bestuurlijke laag van met name de publieke omroep - aanwezig, naderhand druppelden meer (oud)collega's binnen.

Even na half een begon het congres. Oud presentator-'anchorman' (o.a.Veronica en AVRO) en media-ondernemer Ruud Hendriks trad als dagvoorzitter op.

Bij dit symposium stond het thema: 'Mediatoezicht in beweging' centraal. Madeleine de Cock Buning, voorzitter van het Commissariaat en gastvrouw op deze dag, zei in haar welkomstwoord dat het goed was even stil te staan bij het verleden, "maar niet te lang! We willen vooral kijken naar de toekomst, met de blik vooruit!"

Zelf heb ik vanaf het begin (1988) bij het Commissariaat gewerkt, zelfs nog daarvóór bij het ministerie van WVC, toen het toezicht op de omroep nog onder de directe verantwoordelijkheid van de minister viel. Pas eind jaren tachtig, mèt het ontstaan van zelfstandige bestuursorganen, werd het Commissariaat opgericht. Uitvoerende taken van de Regeringscommissaris van de Omroep (die toezicht op de radio uitoefende) en het ministerie (die zich met een Kijkdienst bezig hield met toezicht op televisie, vooral gericht op sluikreclame) werden in dat instituut ondergebracht.

BNN levert het complete ledenbestand bij het Commissariaat in ter verkrijging van de C-status (1997)

In het begin was het wel even wennen, zo'n Commissariaat. Niet alleen voor de omroepen, maar ook voor het Commissariaat zelf. Het waren jaren van aftasten. Er werden veel overtredingen van de reclameregels geconstateerd en boetes werden snel uitgedeeld. Het Commissariaat kreeg weldra de reputatie van 'Mediawaakhond', streng maar rechtvaardig. Maar tijden veranderen. Met de komst van commerciële zenders, internet en digitale tv, video on demand en apps voltrok zich de jaren erna een steeds sterker aanzwellende tsunami van aanbod met audiovisuele content. Anno 2014 staat de consument centraal en bepalen 'wij' zelf wat, waar en wanneer we iets willen zien en met welk medium.

Heeft een instituut als het Commissariaat nog een rol in de toekomst? Een vraag die positief werd beantwoord, maar hoe precies en in welke vorm: de tijd zal het leren. Op deze feestelijke dag was iedereen unaniem in de waardering van het Commissariaat en de manier waarop het functioneert. Zoals staatssecretaris Sander Dekker in zijn jubileumspeech zei: "Wie toezicht wil houden moet wendbaar en flexibel zijn, in oplossingen denken en niet bang zijn voor het nieuwe. Het Commissariaat is altijd met zijn tijd meegegaan. Het Commissariaat is geen strenge Bromsnor die op zijn strepen staat maar een luisterende, toegankelijke en transparante vraagbaak, die helder uitlegt wat mag en wat niet. Maar ook een die innoveert, meebeweegt en - als het moet - zijn tanden kan laten zien en sancties oplegt. Daarmee dwing je gezag af."

Eerder deze dag kreeg het jubileum nog enige koninklijke luister door de aanwezigheid van Prins Constantijn, kabinetschef van de vicevoorzitter van de Europese Commissie Neelie Kroes. Zijn toespraak begon met de 'biecht' dat hij ooit in een rapport had geadviseerd het Commissariaat te laten fuseren met de OPTA, maar dat rapport is in een diepe la verdwenen. Grappend: 'En dat is maar goed ook'. Ook hij stond stil bij hoe in 25 jaar tijd het medialandschap is veranderd. "Eind jaren tachtig was er geen e-mail, geen internet en waren er nauwelijks mobiele telefoons. Toen waren computers nog beige met cassettebandjes. Maar wij keken wel al naar de Soundmixshow: sommige dingen zijn bijna hetzelfde gebleven..." Prins Constantijn zei dat er in heel Europa met bewondering wordt gekeken naar wat het Commissariaat voor de Media in 25 jaar heeft bereikt. "Deskundig, efficiënt en onafhankelijk toezicht is essentieel. Op dat vlak staat Nederland na 25 jaar Commissariaat voor de Media vooraan en heeft het een voorbeeldfunctie in Europa".

Zoals ik hiervoor al aanhaalde werd er tijdens dit congres, vanuit een kwart eeuw mediatoezicht, vooruitgekeken naar de toekomst. En die is ongewis: de groei van het media-aanbod, wijzigend mediagebruik en nieuwe vormen van distributie stellen zowel de media industrie als toezichthouders voor nieuwe uitdagingen.

Er kwamen op deze dag nog meer zaken aan de orde, waaronder het advies van de Raad voor Cultuur over de toekomst van de publieke omroep, de succesvolle opkomst van mediagigant Netflix inclusief een interview met Christopher Libertelli van dat bedrijf. Voorzitter Henk Hagoort ziet samenwerking met Netflix niet zo snel gebeuren: "De NPO wordt geacht Nederlandse content te maken die vanuit de markt niet vanzelf tot stand komt".


Na afloop was er een borrel, waar ik nog met diverse oud-collega's van het Commissariaat en het ministerie heb gepraat alvorens de terugweg naar huis te aanvaarden.