Zeus in smoking

Woensdag waren wij de hele dag - om preciezer te zijn: van half elf  's ochtends tot tien uur 's avonds - in het Appeltheater. 'Wij', want ik was in gezelschap van mijn oude vriend Diederik, met wie ik twee jaar geleden in het kader van het Sweelinck Monument een concert had bijgewoond, in aanwezigheid van onze Koningin. Hij had mij destijds daarvoor uitgenodigd en nu kon ik iets terugdoen. Nu was het zo dat ik een maand of wat geleden via Facebook had meegedaan aan een soort prijsvraag van De Appel, en was aangenaam verrast toen bleek dat ik  tot de gelukkigen behoorde die vrijkaartjes hadden gewonnen voor deze voorstelling.
Het publiek bestond zowel uit al wat oudere Appelvrienden en cultuurminnaars, maar ook uit jonge mensen. Er waren tientallen middelbare scholieren - letterlijk en figuurlijk een hele buslading - die, waarschijnlijk in het kader van hun culturele vorming, de voorstelling bezochten.

Wat er speelde was de Try Out van de theatermarathon 'Herakles', een eigentijdse bewerking van de vermaarde klassieke Griekse tragedie. Met dergelijke marathons heeft De Appel inmiddels een grote reputatie en traditie opgebouwd: na de Trojaanse oorlog en 'Odysseus', nu dus de voorgeschiedenis van die twee verhalen. Regisseur Aus Greidanus en tekstschrijver Jules Terlingen hebben zich vorig jaar enige tijd teruggetrokken op Terschelling. Zij hadden een hele lading boeken bij zich en hebben zich intensief ingelezen in de verschillende verhalen die rond en over Herakles genoteerd zijn. Mede daardoor geïnspireerd, hebben zij van deze klassieker een heel eigentijdse versie gemaakt.

Het werd een marathon die rijk gekruid werd met humor, tragiek, ontroering en pure schoonheid. Een marathon met voldoende verzorgingsposten: na elk van de negen stukken - elk deel duurde ongeveer een uur - was er een pauze van ongeveer twintig minuten waarbij zowel het publiek als de acteurs even op adem konden komen en zich laven. Ook was er rond 14.00 uur een lunch en rond 18.00 uur een diner ingelast. 

In de fantastische proloog zagen wij de goden tot menselijke proporties teruggebracht, met alle kleinzieligheden die mensen eigen zijn. En in eigentijdse kleding gestoken, waardoor het universele karakter van menselijke ondeugden zoals wellust, jaloezie en machtsdrift wordt benadrukt. Een in smoking geklede Zeus is in hevige echtelijke twist verwikkeld met zijn vrouw Hera. Aanleiding is het 'vreemd gaan' van Zeus met een vrouw 'van beneden', kortom een aardse, sterfelijke vrouw. De laatste is zwanger geraakt en Hera bezweert dat zij het leven van het kind dat geboren zal worden (Herakles) zo zuur en zwaar mogelijk zal maken.

In het tweede deel (ik zal niet elk deel beschrijven, even de kern) zien we de ziekelijke Koning Eurysthus, neef van Herakles, die zijn koninklijke status heeft verworven omdat Hera ervoor gezorgd heeft dat hij werd geboren vóórdat Herakles het levenslicht aanschouwde. Desondanks is Eurysthus verbitterd omdat Herakles grotere populariteit dan hijzelf heeft verworven, dit vooral door zijn heldendaden.
Echter dan gebeurt er iets verschrikkelijks, iets dat een grote dramatische impact op het verdere leven van Herakles zal hebben: in een vlaag van waanzin - ook al veroorzaakt door Hera - doodt hij zijn vrouw en kinderen. Daarop draagt het orakel van Delphi hem op om, als slaaf van Eyrusthus, twaalf jaar lang vrijwel onmogelijk zware taken uit te voeren zoals het overwinnen van allerlei monsters. In deze voorstelling zie je niet de strijd met deze afzonderlijke wezens - zoals de Nubische leeuw, de veelkoppige draak, het everzwijn, de hellehond enzovoorts - maar wel zie je hoe Herakles betrokken raakt bij de strijd van die andere helden uit de Griekse mythologie, Jason en Theseus (de koning van Athene die een vorm van democratie invoerde).

Elk stuk vormt een bijzonder moment in het leven van Herakles: zoals de strijd van de Argonauten, waarbij het schip dat het Gulden Vlies vervoert, met aanvoerder Jason en zijn vrouw Medea, door een golf de woestijn in wordt gesmeten. In de discussie tussen de bemanning en Jason wordt de schuld van deze ramp op Medea's schouders geschoven waarna Jason het dilemma tussen loyaliteit aan de bemanning en zijn vrouw wordt uitgebeeld.

Dan is er het stuk met Prometheus, geen mens, geen god en ook geen halfgod maar een Titaan, heerser van de natuur, die sinds mensenheugenis aan een rots is vastgeketend en elke dag wordt aangevreten door een adelaar. Prachtige enscenering. Of de periode waarin Herakles als slaaf van koningin Omphale een gelukkige tijd doorbrengt als haar minaar.



Het stuk eindigt met het huwelijk van Herakles met Deianeira, dit zeer tegen de zin van haar jongste zus. Haar angst dat dit huwelijk geen heil zal brengen wordt snel bewaarheid doordat Herakles op de bruiloft de wijnschenker Eunomos per ongeluk doodslaat. Herakles laat zich verbannen naar Trachis. Bij de oversteek van een rivier vergrijpt een Centaur zich aan Deianeira, waarop Herakles hem doodt met een giftige pijl. Herakles raakt ook vergiftigd, maar uiteindelijk is het Zeus die zijn zoon naar de berg Olympus brengt waardoor hij de goddelijke status verkrijgt.

Al met al een geweldig stuk, een aanrader voor een iedere theater- en/of cultuurliefhebber! Als het echt niet anders kan: neem er gerust een dag verlof voor op.